Chương 4: Bước đầu mở đường cho tương lai

Tin tức về việc tuyển dụng làm hạt dưa nhanh chóng lan rộng, như một ngọn lửa nhỏ châm vào dầu, gây xáo trộn cả làng. Tuy nhiên, chẳng ai dám trực tiếp đến tìm dì tôi, họ chỉ lén lút dò hỏi ý của mẹ tôi. Họ thậm chí còn khéo léo gửi mấy đứa trẻ trong nhà đến chơi với tôi.

Dì giao cho tôi một nhiệm vụ, đó là dẫn bọn trẻ xem ti vi, đặc biệt là các chương trình về cuộc sống ở thành phố lớn, hay các bộ phim truyền hình hiện đại. Chúng tôi mê mải xem, đến nỗi con gái của chị Tiền không kìm được hỏi tôi: "Cậu đã từng đến thành phố, thành phố thật sự đẹp như trong phim à? Có hơn thị trấn nhiều vậy không?"

Tôi gật đầu chắc chắn: "Đúng vậy, thành phố thật sự đẹp như vậy. Bạn tôi ở đó nói rằng chỉ cần học thật giỏi, tôi sẽ được lên thành phố học cấp ba, rồi còn có thể đến Thượng Hải hoặc Bắc Kinh học đại học."

"Wow, Bắc Kinh á, nơi có Thiên An Môn đúng không?"

Những câu hỏi đầy ngạc nhiên như vậy đã thu hút ngày càng nhiều đứa trẻ đến xem ti vi cùng chúng tôi. Thậm chí, bác cả cũng gửi chị họ tôi đến nhà dì, nói là để "xây dựng tình cảm".

Người ta nói rằng hạnh phúc thường được so sánh. Trước đây, khi bố mẹ tôi thiên vị em trai, chị họ chính là lý do duy nhất khiến tôi cảm thấy mình vẫn may mắn hơn. Mỗi lần bố mẹ gắp ba miếng thịt cho em trai, ít nhất cũng sẽ gắp cho tôi một miếng. Dù sao, họ cũng rất ít khi ăn thịt. Nhưng chị họ thì khác. Nhà bác cả không bao giờ cho chị một miếng thịt, ngay cả nước canh cũng không được chia, tất cả đều dành cho em trai và bà nội.

Chị họ có đôi tay thô ráp, khi mọi người đang chăm chú xem ti vi, chị lén lút lật giở sách của tôi. Khi tôi bước đến, chị vội vã rụt tay lại, ngượng ngùng cười nói: "Chị chỉ xem thôi, không làm hỏng đâu."

Nhìn chị, tôi bất giác nhớ lại bản thân mình trước đây, có lẽ lần đầu tiên gặp Vu Lưu tôi cũng giống như vậy. Tôi lấy tất cả sách giáo khoa cũ của chị tặng tôi ra, mở đến bài học lớp một, nói với chị họ: "Chị, từ giờ mỗi khi xem ti vi này, chị cứ đến tìm em. Em sẽ dạy chị từ đầu."

Chị họ lớn hơn tôi năm tháng, nhưng chị đã nghỉ học từ năm lớp ba, so với tôi ngày xưa còn xa rời sách vở hơn. Chúng tôi bí mật đạt được thỏa thuận này, và mẹ tôi cũng hoàn thành tốt nhiệm vụ dì giao. Những người đến nịnh nọt mẹ tôi đều nhận ra mục đích trong lời nói của bà: dì tôi rất thích những gia đình có con gái đi học, đặc biệt là những cô gái chăm chỉ. Nếu có đợt tuyển dụng, dì chắc chắn sẽ ưu tiên những gia đình như vậy.

Học phí một kỳ học chỉ vài đồng, một tháng kiếm lại được. Chị Tiền là người nhanh nhạy nhất, hôm sau đã chạy đến trường tôi hỏi về chính sách nhập học. Giáo viên gợi ý con gái chị nên học lại lớp sáu thêm một năm, chị liền làm ngay thủ tục.

Mọi người đều chờ đợi xem liệu chị Tiền, người từng chỉ trích dì tôi không ít lần, sau khi đáp ứng yêu cầu có được nhận làm không. Dì tôi không hề do dự, lập tức đến tận nhà chị Tiền thông báo có thể bắt đầu làm.

Những người còn đang do dự cũng nhanh chóng có thêm năm, sáu gia đình nữa gửi con gái đi học. Lần này, việc học không còn như trước nữa. Trước đây, họ không biết học để làm gì, nhưng giờ đây, họ đã có ước mơ về thành phố, nên hầu hết đều học rất chăm chỉ. Cách nói chuyện của những người chăm chỉ rất khác, và người lớn trong nhà cũng nhận ra, hiểu rằng điều đó có lợi, vì vậy lại tất bật lo cho con trai đi học cùng.

Dì tôi đang làm một việc rất lớn, tôi mơ hồ nhận ra điều đó, nhưng vẫn chưa hoàn toàn hiểu rõ. Dì thấy sự băn khoăn trong mắt tôi. Vừa xem bảng điểm của tôi, dì hỏi: "Cháu có biết tại sao dì lại trốn hôn năm đó không?"

Tôi chỉ nghe mẹ và bà nội kể lại, rằng năm đó bác cả mới bắt đầu đánh bạc, nợ nần chồng chất, nên bà nội gả dì lấy một khoản sính lễ rất lớn. Đang đọc một cuốn tiểu thuyết về tự do, tôi đoán: "Dì mạnh mẽ như vậy, chắc chắn là vì muốn theo đuổi tự do, phản kháng lại hôn nhân sắp đặt của ông bà."

Dì bật cười: "Tự do gì chứ? Năm đó dì cũng chẳng khác gì mẹ cháu, một chữ bẻ đôi không biết, còn chẳng biết tự do viết thế nào. Chỉ là bà nội cháu vì tiền mà gả dì cho một ông già vừa xấu vừa thô, nếu là người giống như ba cháu, có lẽ dì đã không chạy."

Dì chìm vào hồi ức, giọng pha chút cảm khái: "Nhưng chạy ra ngoài mới thấy thế giới này lớn biết bao. Tấm vé xe của dì là đi đến Hàng Châu, đến nơi nước non trù phú, dì mới biết con gái cũng được coi trọng."

Dì tôi thuê phòng trọ của một dì người Thượng Hải. Mỗi ngày, dì ấy nấu những bữa cơm thơm phức, đặt hai miếng sườn lên đĩa cơm, không cho ai ăn, chỉ dành cho con gái dì ấy.

Có lần, vào dịp Tết, dì ấy mời dì tôi ăn một miếng sườn. Vừa ăn, dì tôi vừa khóc. Dì kể: "Dì và mẹ cháu đều rất ngang bướng, nhưng hồi nhỏ chỉ dám âm thầm căm ghét bà nội và bà ngoại, không dám nói họ sai, vì nhà nào cũng vậy, gả con gái lấy sính lễ để lo cho con trai."

"Dì cũng từng nghĩ như vậy, nhưng hôm đó, dì đã dám nói với chính mình rằng họ sai, và dì không sai khi trốn hôn."

Tôi cúi đầu suy nghĩ. Hóa ra đó là lý do dì đưa tôi lên thành phố bán hàng, bắt tôi đứng bán trước cổng trường. Dì muốn tôi nhìn thấy những cô gái tràn đầy sức sống, để tôi nảy sinh khát khao và lòng không cam chịu.

Dì xoa đầu tôi, nói: "Cháu biết tại sao dì lại dẫn ba mẹ cháu làm việc cùng không? Mẹ cháu trước đây không như vậy. Đường chạy trốn của dì là do bí thư thôn chỉ cho, nhưng tiền mua vé xe lại là ba mẹ cháu góp. Ba cháu hiền lành, mẹ cháu cứng rắn, nhưng sống trong môi trường này lâu ngày, họ cũng thay đổi, suýt chút nữa làm lỡ tương lai của cháu."

Tôi kiên quyết nói: "Cháu không cam chịu. Cháu không chỉ muốn sống tốt, mà còn muốn biến nơi này thành một nơi mà ai nhắc đến cháu, đều phải giơ ngón cái khen ngợi, giống như giáo viên của dì vậy."

Dì tôi có vẻ xúc động. Tôi tò mò hỏi ngay: "Giáo viên của dì là ai vậy? Ở trường nào vậy? Cháu nhất định sẽ thi đỗ để được người đó dạy."

Nghe câu hỏi này, dì bỗng hiếm khi tỏ ra ngượng ngùng. Năm đó, vì kiếm tiền, dì cùng một nhóm người làm ăn không hiểu biết, dính vào một lô hàng hóa khan hiếm và bị bắt vào tù. Nhưng chính trong trại giam, dì đã gặp được người giáo viên của mình.

Đó là một nữ giáo sư của Đại học Chiết Giang, tình nguyện đến dạy chữ miễn phí cho những nữ tù nhân như dì. Ngày dì ra tù, chính giáo sư ấy đã trao cho dì tờ báo và khích lệ: "Lâm Mai, thời đại đã khác rồi. Cơ hội của con đang đến, đừng từ bỏ. Con nhất định sẽ làm nên chuyện."

Vậy là dì tôi liên lạc với ba tôi và quyết định trở về. Dì nói, dì muốn làm một việc giống như giáo sư ấy, một việc thật vĩ đại.

Kế hoạch của dì tôi đã rất thành công, nhưng chị họ tôi vẫn không được đi học. Lý do là công việc của bác cả vốn là dì tôi đã hứa trước, không yêu cầu bất kỳ điều kiện nào. Khi chị họ đỏ mắt cầu xin dì, dì vẫn kiên quyết: "Tự cháu phải bước đi bước đầu tiên đã."

Tôi nghĩ chị họ sẽ chỉ yêu cầu đi học như tôi đã từng. Nhưng chị ấy mạnh mẽ hơn tôi nhiều. Trước mặt tất cả mọi người trong xưởng, chị quỳ xuống trước bác cả, khóc nức nở cầu xin ông. Một người nghiện cờ bạc, không yêu thương con gái, đương nhiên không bận tâm. Nhưng những người khác trong xưởng, giờ đã quen với chuyện con gái đi học, thấy chị họ đáng thương nên giúp khuyên nhủ.

Khuyên mãi, cuối cùng bác cả cũng nói một câu: "Con gái ăn hại, đọc sách làm gì. Đừng nghe lời dì mày, nhà tao không cho học hành gì hết!"

Lúc này, chị họ mới lớn tiếng gào lên: "Lâm Tường Phú, nghe cho rõ! Hôm nay ông không cho tôi đi học, sau này ông đừng mong tôi gọi ông là cha. Tôi lớn lên, một xu cũng không đưa ông đâu!"

Bác cả vớ lấy cây gậy, đánh chị đến mức mặt mũi bầm dập. Nếu không có người ngăn cản, có lẽ bác ấy đã đánh gãy chân chị. Dì tôi thở dài nói: "Chị họ cháu đang thể hiện thái độ. Thái độ về quyết tâm đi học lớn đến đâu, cũng là thái độ về mối hận giống dì. Sau này nếu con bé thành công, sẽ không cho nhà bác cả hưởng lợi gì đâu."

Chẳng bao lâu sau, dì tôi phát hiện lỗi trong công việc của bác cả, liền sa thải ông và tuyên bố rằng dì "nhìn trúng" chị họ. Vị trí trống ấy để chị ấy đảm nhận, đưa vào Nam làm học việc, học cách chế biến hạt dưa mới.

Bác gái ban đầu nghi ngờ, nhưng dì tôi tăng lương chị họ lên 25 đồng và tuyên bố rằng tiền lương sẽ gửi thẳng cho bác gái. Sau đó, cả nhà bác cả không ai hỏi chị họ thực sự đã đi đâu nữa. Người trong xưởng cũng không ai ghen tị.

Bác cả chỉ biết nói rằng chị họ đi làm nhưng chẳng làm việc gì đàng hoàng, lại thường xuyên dựa vào dì để bắt người khác làm thay rồi lẻn ra ngoài đánh bạc. Về phần chị họ, dì ấy được đối xử còn tốt hơn cả tôi.

Dì tôi ngày càng trở nên giàu có, và đã tìm cho chị một trường tiểu học ở thành phố. Tôi từng đến thăm chị, lúc đó chị là học sinh lớn tuổi nhất trong lớp, và thường xuyên bị mấy đứa nhỏ trêu chọc.

Tuy nhiên, chị không mấy bận tâm đến điều đó. Mỗi giờ ra chơi, thay vì chơi cùng các bạn, chị lại chạy theo thầy cô để hỏi bài.

Kết quả là, thành tích học tập của chị ngày càng cải thiện. Chẳng bao lâu sau, không ai còn cười nhạo chị nữa. Thay vào đó, các bạn trong lớp đều gọi chị một cách thân thiết là “Chị hỏi bài.”